Một bác thợ xay có ba con trai, một nhà xay lúa, một con lừa và một con mèo. Các con trai xay bột, lừa đi lấy lúa về và chở bột đi, mèo thì bắt chuột. Khi bác chết, ba con chia nhau gia tài: con cả được cái nhà xay lúa, con thứ hai được con lừa, con thứ ba không còn gì khác đành lấy con mèo vậy.
Anh này buồn bã, nói một mình:
- Mình xí được phần tồi quá! Anh cả mình có thể xay bột, anh hai mình còn được cưỡi lừa, mình thì làm ăn gì được với con mèo! Bất quá lột da nó làm được đôi bao tay là hết.
Mèo nghe hiểu hết, liền nói:
- Cậu ơi, cậu giết tôi lấy da làm đôi bao tay khổ làm gì? Cậu cứ bảo làm cho tôi một đôi hia để tôi ra ngoài cho nó đường hoàng thì rồi chả mấy lúc tôi sẽ làm cho cậu mở mày mở mặt.
Người con bác thợ xay thấy mèo nói vậy rất ngạc nhiên. Nhân có người thợ giày đi qua, anh gọi vào bảo đo chân mèo làm cho nó một đôi hia. Hia làm xong, mèo đi vào, lấy một cái bị, đổ đầy thóc xuống đáy, buộc miệng bị, rồi quẩy bị lên vai. Đoạn mèo bước ra cửa đi hai chân như người.
Lúc đó trong nước có một ông vua thích ăn chim đa đa. Nhưng tiếc thay không ai bắt được con nào. Rừng thì đầy chim đa đa, nhưng chim nhát quá, không người đi săn nào tới gần được. Mèo biết chuyện ấy, bèn nghĩ các làm ăn cho khá hơn. Nó vào rừng mở bị, tãi thóc ra, để dây xuống cỏ, rồi luồn dây vào sau một bụi rậm. Nó cũng lẩn quất quanh ở đó để rình. Được một lát, chim đa đa bay đến, thấy thóc liền theo nhau nhảy vào bị. Khi được một số kha khá, mèo giật dây bắt được một số con chim.
Rồi nó quẩy bị lên vai đi thẳng đến cung vua.
Lính canh hô:
- Đứng lại! Đi đâu?
Mèo đáp gọn:
- Ta vào gặp nhà vua!
- Mày điên à? Mèo mà dám vào gặp nhà vua!
Một tên lính khác bảo:
- Thôi cứ để nó đi. Nhà vua thường hay buồn phiền biết đâu mèo gừ gừ lại chẳng làm cho hoàng thượng khuây khoả.
Mèo đến yết kiên nhà vua, cúi chào rồi tâu:
- Tâu bệ hạ, chủ tôi là bá tước…,- mèo bịa ra một cái tên quí phải thật dài,
- Xin trân trọng gửi lời chào hoàng thượng và xin kính dâng hoàng thượng một ít chim đa đa bẫy được.
Vua thấy chim béo mừng rỡ, truyền lệnh cho mèo lấy vàng ở kho chất vào bị, tha hồ mang được bao nhiêu thì cứ việc lấy. Vua phán:
- Cho ngươi mang về biếu chủ ngươi và nói là ta đa tạ về món quá biếu.
Trong lúc đó, người con bác thợ xay lúa nghèo nàn, ngồi bên cửa sổ chống đầu vào tay nghĩ: còn bao nhiêu tiền đã bỏ ra sắm đôi hia cho mèo mất rồi, không biết có ăn thua gì không? Vừa khi ấy, mèo bước vào, bỏ bị xuống, cởi bị ra đổ vàng xuống trước mặt chủ mà nói:
- Thưa cậu, đây có ít nhiều trả tiền đôi hia cho cậu. Nhà vua còn gửi lời chào và đa tạ cậu.
Anh ta mừng vì được của nhưng không hiểu đầu đuôi ra sao. Mèo ta vừa tháo hia vừa kể lại chuyện và bảo:
- Giờ thì quả là cậu có đủ tiền rồi, nhưng không phải chỉ có thế thôi đâu.
Đến mai tôi lại xỏ hia vào, cậu sẽ lại giàu có hơn nữa. Tôi cũng đã tâu với vua cậu là một vị bá tước.
Hôm sau, mèo lại y lời, đi hia cẩn thận rồi đi săn, mang đến cho vua một mớ chim đa đa. Ngày nào mèo cũng mang vàng về nhà, mèo được vua yêu quí, tha hồ ra vào cung điện.
Có lần mèo đứng sưởi bên lửa trong bếp nhà vua. Tên đánh xe vào và nguyền rủa: “Ma quỉ hãy bắt vua và công chúa đi cho rảnh! Ai lại mình định ra quán đánh chén và chơi bài một phen, thì lại phải đánh xe cho họ ra hồ chơi!”.
Nghe vậy, mèo vội lén về nhà bảo chủ:
- Nếu cậu muốn thành bá tước và trở nên giàu có thì cậu hãy đi với tôi ra hồ, rồi xuống hồ mà tắm.
Chú thợ xay im lặng, đi theo mèo, cởi sạch quần áo nhảy xuống nước.
Mèo lấy quần áo mang đi giấu một chỗ.
Vừa làm xong thì xe vua đi tới. Mèo liền lên tiếng than vãn nghe mà não ruột:
- Trời ơi! Tâu bệ hạ, bá tước chủ tôi đương tắm ở dưới hồ thì có một tên ăn trộm đến lấy quần áo để ở trên bờ. Chủ tôi đang ở dưới nước lên không được; nếu ở lâu nữa thì đến cảm mà chết mất thôi!
Vua nghe vậy, cho dừng xe lại, phán cho một tên hầu chạy về lấy bộ quần áo của nhà vua. “Bá tước” mặc bộ quần áo lộng lẫy vào. Nhà vua biệt đãi chàng vì cứ tưởng chàng biếu chim đa đa là bá tước thật, và cho chàng ngồi lên xe. Công chúa cũng lấy làm thích vì bá tước vừa trẻ vừa xinh trai, lại dễ thương.
Mèo đi trước tới một cánh đồng cỏ rộng mênh mông có trên một trăm người đương cắt cỏ.
Mèo hỏi:
- Cánh đồng nhà ai thế?
- Của thầy phủ thuỷ đấy.
Mèo dặn họ:
- Các bác này, nhà vua sắp đi xe qua đấy. Nếu vua hỏi cánh đồng cỏ của ai thì các bác cứ đáp là của bá tước nhé. Nếu các bác không nói thế là bị đánh chết tươi đấy.
Mèo lại đi nữa, tới một cánh đồng lúa bát ngát ai đi qua cũng phải để ý.
Có tới trên một trăm người đang gặt lúa. Mèo hỏi:
- Các bác ơi, lúa nhà ai thế?
- Của thầy phù thuỷ đấy.
Mèo dặn:
- Các bác này, nhà vua sắp đi xe qua đấy. Nếu vua hỏi lúa của ai thì các bác cứ đáp là của bá tước nhé. Nếu các bác không nói là bị đánh chết tươi đấy.
Mèo đi mãi tới một khu rừng đẹp, có trên ba trăm người đang đẵn những cây sồi to để lấy củi.
Mèo hỏi:
- Các bác ơi, rừng nhà ai thế?
- Của thầy phù thuỷ đấy.
Mèo dặn:
- Các bác này, nhà vua sắp đi xe qua đấy. Nếu vua hỏi rừng của ai thì các bác cứ đáp là của bá tước nhé. Nếu các bác không nói thế thì bị giết hết đấy.
Mèo lại đi nữa. Mọi người đều nhìn theo thấy mèo có vẻ kỳ dị, nom như người đi hia thì sợ lắm. Một lát sau mèo tới lâu đài của thầy phủ thuỷ, ngang nhiên tiến vào. Lão phù thuỷ nhìn mèo một cách khinh khỉnh hỏi nó muốn gì.
Mèo vái chào nói:
- Tôi nghe nói ông có thể tuỳ ý muốn biến ra con vật gì cũng được. Tôi tin là biến ra chó, cáo hay cả chó sói thì còn được, chứ biến thế nào ra voi được.
Do đó tôi đến tận nơi để xem có đúng không.
Lão phủ thuỷ dương dương tự đắc đáp:
- Làm quái gì cái vặt ấy.
Rồi trong nháy mắt lão biến ra voi.
Mèo bảo:
- Khá lắm, nhng có biến ra sư tử được không?
Lão phù thuỷ đáp:
- Dễ không!
Rồi lão biến ra sư tử.
Mèo làm ra bộ sợ hãi kêu lên:
- Thật là trên trời đất chưa từng thấy! Ngay trong giấc mơ, tôi cũng chưa từng thấy. Nhưng nếu thầy biến ra thành một con vật nhỏ như con chuột thì mười thật là tài thánh. Thầy nhất định là giỏi hơn các thầy phù thuỷ trên đời, nhưng chắc không làm nổi đâu.
Lão phủ thuỷ nghe phỉnh bùi tai, có vẻ thích lắm nói:
- Này chú mèo thân mến ạ, việc đó ta cũng làm được.
Lão biến ra con chuột nhắt nhảy tung tăng trong buồng. Mèo theo sau vồ lấy chuột ăn.
Vua cùng bá tước và công chúa đi xe tới cánh đồng cỏ mênh mông.
Vua hỏi:
- Cỏ của nhà ai đấy?
Mọi người đều trả lời theo mèo dặn:
- Tâu bệ hạ, của đức ông bá tước ạ.
Vua phán:
- Bá tước có mảnh đất đẹp quá.
Tới cánh đồng lúa bát ngát, vua hỏi:
- Lúa nhà ai đấy chúng bay?
- Tâu bệ hạ, của đức ông bá tước ạ.
Vua phán:
- Chà chà! Đất vừa rộng đẹp quá.
Tới rừng, vua hỏi:
- Rừng nhà ai thế chúng bay?
- Tâu bệ hạ, của đức ông bá tước ạ.
Vua càng ngạc nhiên hơn nữa bảo:
- Bá tước ạ, bá tước hẳn là giàu lắm. Ta chưa chắc đã có một khu rừng đẹp đến thế.
Đi tới lâu đài thì đã thấy mèo đứng đợi ở đầu cầu thang.
Xe vừa đỗ, mèo đã nhảy xuống mở cửa nói:
- Tâu bệ hạ, đây là lâu đài của bá tước chủ tôi. Bệ hạ tới đây thật là hân hạnh suốt đời cho chủ tôi.
Vua xuống xe, ngạc nhiên thấy toà nhà lộng lẫy, to hơn và đẹp hơn cả cung điện của mình. Bá tước dẫn công chúa vào phòng tiếp tân sáng loáng vàng ngọc châu báu.
Công chúa đính hôn với bá tước và khi vua mất, bá tước lên nối ngôi, phong cho mèo đi hia làm tể tướng.
